مجله خبری امروز

ماه حرام

در اسلام، چهار ماه گاه‌شماری هجری قمری از جمله ذیقعده، ذیحجه، محرم و رجب، ماه‌های حرام هستند. در این چهار ماه -به‌جز برای دفاع- جنگ کنار گذاشته می‌شود و دیه افزایش می‌یابد. هدف از این کار، ایجاد امنیت برای افرادی است که می‌خواهند به حج بروند یا تجارت کنند و به سلامت به شهر خود برگردند. این سنت، از قبل از اسلام به جا مانده‌است.

ماه‌های حرام قبل از اسلام
 

در تقویم قمری پیش از اسلام، ماهی به نام نسیء وجود داشت که هر سه سال در گاه‌شماری قمری حضور می‌یافت، و در نتیجه ماه‌ها در زمان مشخصی از سال قرار می‌گرفتند تا ربیع‌الاول در اول بهار قرار گیرد.

در قرآن

در سال ۱۰ هجری پس از آمدن آیهٔ ۳۶ و ۳۷ سورهٔ توبه از نسیء نهی می‌شود.

إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کتَابِ اللَّهِ یوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِک الدِّینُ الْقَیمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِکینَ کافَّةً کمَا یقَاتِلُونَکمْ کافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ(۳۶) إِنَّمَا النَّسِیءُ زِیادَةٌ فِی الْکفْرِ یضَلُّ بِهِ الَّذِینَ کفَرُوا یحِلُّونَهُ عَامًا وَیحَرِّمُونَهُ عَامًا لِّیوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَیحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُینَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّهُ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ(۳۷)

یعنی:

همواره، شماره ماه‌ها نزد خدا- از روزی که آسمان‌ها و زمین را آفرید- در کتاب خدا دوازده ماه است؛ از این‌ها، چهار ماه، حرام است. این است دین قیام و پابرجای پربها. پس در این چهار ماه بر خود ستم مکنید و با مشرکان در حال بازدارندگی کامل کشتار کنید، چنان‌که آنان به حال بازدارندگی از گزندتان با شما کشتار می‌کنند؛ و بدانید خدا همواره با پرهیزگاران است. (۳۶) جز این نیست (که) نسی فزونی در کفر است که کافران بدان سبب گمراه می‌شوند؛ آن را یک سال حلال می‌شمارند و یک سال (دیگر) آن را حرام می‌کنند تا با شمارهٔ ماه‌هایی که خدا حرام کرده‌است هماهنگ سازند. پس آنچه را خدا حرام کرده (بر خود) حلال گردانند (و) زشتی اعمالشان برایشان آراسته شده‌است؛ و خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند. (۳۷)

افزایش دیه در ماه حرام

بنابر قانون مجازات اسلامی ایران، نرخ دیه (فوت) در ماه‌های حرام، یک سوم افزایش می‌یابد. نرخ دیه در سال ۱۴۰۰ به ۴۸۰ میلیون تومان افزایش یافت و برای ماه‌های حرام در این سال، نرخ دیهٔ کامل، ۶۴۰ میلیون تومان تعیین گردیده‌است.

تشدید دیه قتل در ماه‌های حرام

از احکام مربوط به این ماه‌ها آن است که دیه قتل تشدید می‌شود و به اندازه دیه قتل در بقیه ماها، به اضافه ثلث (یک سوم) آن است. به بیان دیگر در این ماه‌ها به مقدار ثلث دیه بر دیه قتل در ماه‌های دیگر اضافه می‌شود. امام ره در تحریر می‌فرماید:

«لو ارتکب القتل فی أشهر الحرم: رجب و ذی القعدة و ذی الحجة و المحرم فعلیه الدیة و ثلث‌ من أی الأجناس کان تغلیظا، و کذا لو ارتکبه فی حرم مکة المعظمة، و لا یلحق بها حرم المدینة المنورة و لا سائر المشاهد المشرفة، و لا تغلیظ فی الأطراف و لا فی قتل الأقارب‌»

یعنی:

1- اگر کسی قتل را در ماههای حرام: رجب و ذی القعده و ذی الحجّه و محرم، مرتکب شود، پس بر او  یک دیه و ثلث است‌ از هر جنسی که باشد، به جهت تغلیظ و تشدید.

و همچنین است اگر در حرم مکۀ معظمه مرتکب قتل شود. ولی حرم مدینه منوّره و همچنین بقیه مشاهد مشرفه، به مکّۀ معظمه ملحق نمی‌شود.

2- در اعضاء بدن و همچنین در قتل نزدیکان، تغلیظ وجود ندارد و دیه به جهت آن افزایش نمی‌یابد.

دفاع در ماه‌های حرام جایز است

علاوه بر تشدید دیه، در این چهار ماه جنگ نیز کنار گذاشته می‌شود. یکی از ثمرات این مقررات، ایجاد و افزایش امنیت عمومی به خصوص برای افرادی است که قصد حج یا عمره رجبیه دارند، می‌باشد.

و اگر کسانی علی رغم ممنوعیت جنگ، در این‌ماه‌ها به آن مبادرت ورزند، در این صورت بر آنانی که مورد هجوم واقع شده‌اند، جنگ دفاعی ممنوعیت ندارد.